کنتاکتور وسیله ای است که برای روشن و خاموش کردن مدار الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد. البته مدل هایی مثل کنتاکتور اشنایدر از کیفیت ساخت مناسبی برخوردار هستند و در صنایع مهم مورد استفاده قرار می گیرند. کارکرد یک کنتاکتور بسیار شبیه به رله است، اما با این تفاوت که از کنتاکتور برای جریان های بالا استفاده می شود و رله در جریان های پایین تر کاربرد دارد.
کنتاکتور به صورت کلی به سه قسمت محافظ، سیم پیچ الکترومغناطیسی و کنتاکت دسته بندی می شود. هنگامی که جریان الکتریکی از کنتاکتور عبور می کند، سیم پیچ دارای نیرو می شود که می تواند آرمیچر را بچرخاند.
نشانه های خرابی کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور های بسته به نوع و مدل شان ممکن است دچار خرابی های متعددی شوند. متداول ترین نشانه های خرابی کنتاکتور عبارتند از: جریان اضافه، نوسان ولتاژ، فرسودگی مکانیکی، داغ کردن، نصب نادرست و ضعیف و انتخاب محصول نادرست. در ادامه به معرفی تمامی این موارد می پردازم.
جریان اضافه
وقتی جریان بیش از حد از کنتاکتور عبور کند، باعث داغ شدن آن می شود. گاهی ممکن است کانتکت ها در حالت بسته ذوب شوند. بنابراین وقتی که کانتکت ها انرژی خود را از دست می دهند، وضعیت آنها همچنان بسته است. کانتکت ها به یکدیگر می چسبند و جریان الکتریکی همچنان در حال عبور است. بنابراین انتخاب یک کنتاکتور با جریان مناسب بسیار اهمیت دارد. چرا که اگر ظرفیت آن پایین باشد حتما دچار مشکل خواهد شد.
نوسان ولتاژ
یکی از مهم ترین عاملی که باعث خرابی کنتاکتور می شود، نوسان ولتاژ ورودی به آن است. جریان های پایین تر و بالاتر از ظرفیت نامی دستگاه باعث آسیب رسیدن به آن می شوند. به طور میانگین ظرفیت ولتاژ کنتاکتور بین 85 تا 110 درصد ظرفیت نامی دستگاه است. اضافه ولتاژ می تواند باعث سوختن سیم پیچ مغناطیسی کنتاکتور شود.
فرسودگی مکانیکی
فرسودگی مکانیکی و کهنه شدن کنتاکتور هم یکی از عوامل خرابی کنتاکتور است. با گذشت زمان فنر دستگاه دچار ضعف مکانیکی می شود و راندمان آن پایین می آید. همچنین به دلیل جرقه ای که هنگام روشن شدن و خاموش شدن ایجاد می شود، باعث خوردگی کانتکت ها می شود.
افزایش دما
یکی از عوامل اصلی خرابی کنتاکتور، گرمای بیش از حد آن است. گاهی اوقات محل نصب کنتاکتور تهویه مناسبی ندارد و باعث می شود تا دمای کنتاکتور افزایش پیدا بکند. گرمای بیش از حد باعث کاهش راندمان دستگاه شده و گاهی باعث قطع کار می شود.
نصب در محل نامناسب
گاهی اوقات ممکن است کنتاکتور در محلی نصب شود که ارتعاشات زیادی دارد. یا اینکه مواد خورنده در مجاورت آن قرار دارند که سبب خوردگی دستگاه می شوند. گاهی هم ممکن است بخار مواد شیمیایی بر روی قطعات دستگاه تاثیر بگذارد و کارایی آن را پایین بیاورد.
در برخی از محل ها که گرد و غبار زیادی وجود دارد مثل کارخانه سیمان و مکان های بیابانی و … اگر IP پنل پایین باشد، ممکن است باعث کثیفی و شل شدن قطعات کنتاکتور شود. در چنین محل هایی IP پنل کنترل باید برای محافظت از کنتاکتور مناسب باشد.
انتخاب مدل نادرست
همانطور که ذکر شد، مدل نامناسب کنتاکتور با کاربرد اصلی آن، باعث کارکرد نادرست آن می شود. اگر جریان کمتر از ظرفیت اسمی باشد، سیم پیچ ها خاموش می شوند و اگر بیشتر از ظرفیت اسمی دستگاه باشد، می تواند باعث داغ شدن کنتاکتور و کارکرد غیر صحیح آن شود. حتی ممکن است که به دستگاه آسیب برسد.
نحوه نگهداری استاندارد از کنتاکتور
هر کنتاکتوری برای کارکرد صحیح و افزایش طول عمر نیاز به تعمیر و بازرسی های دوره ای دارد. اولین قدم بررسی چشمی دستگاه است که آیا برای دستگاه مشکلی پیش آمده است یا خیر.
برای سرویس کنتاکتور ابتدا آن را از گرد و غبار و خاک پاک کنید. سپس اتصالات را بررسی کنید و آنهایی که شل شده اند را محکم کنید.
قدم بعدی بررسی سیستم کنتاکت است. اینکه کنتاکت های کمکی انعطاف پذیر هستند یا خیر. سپس سفت بودن کنتاکت ها را ببینید.
در بخش بعدی هسته سیم پیچ را بررسی کنید که آیا چیز غیر عادی در آن دیده می شود یا خیر. اگر چیزی اضافه دیدید، آن را برطرف کنید.
1- زمانی که کنتاکتور صدای وزوز یا پچ پچ بلندی را ایجاد می کند
2- وقتی ترموستات خاموش است دستگاه خاموش نمی شود.
3- علائم ساییدگی و کهنگی دستگاه نمایان شده است.
دلیل اصلی خرابی کنتاکتور، به هم چسبیدن کانتکت ها است. اگر جریان بیش از ظرفیت اسمی به دستگاه وارد شود، باعث گرم شدن و داغ آمدن آن می شود. اگر کنتاکتور بیش از حد داغ شود، ممکن است که کانتکت ها ذوب و به هم بچسبند.